Toptegels in gradaties van Oranje en Blauw.
Deel 1

Toptegels met een decor in Oranje & Blauw

Deze keer presenteren wij u in een vrolijke voorjaarsbui een iets afwijkende opzet op onze site over de schoonheid van de Nederlandse antieke tegels en hun kleurstelling in het hoofddecor geschilderd in de kleuren Oranje & Blauw. Wij wilden even afwijken van het gegeven om u bijvoorbeeld enkel 80 trommelaars, schepen, soldaten of andere onderwerpen op een rijtje te laten zien zoals u dat van ons gewend bent.

Met de kleuren oranje en blauw glazuur bedoel ik ook alle schakeringen in die tinten. Net als u die schakeringen bij de fondkleur van ‘witte’ tegels ook tegenkomt, het leverde een warme witte wand op. Het oranje gezien dan van stevig geel, donker geel, licht oranje, fris oranje en donker oranje tot bijna rood, uitlopend naar bruin tot soms paarsachtig. Het blauw van diep kobalt naar middelblauw tot lichtblauw tot soms blauw/groen en soms zelfs bijna uitlopend naar stevig donkerblauw/zwart. En zie daar, zelfs met deze twee kleuren met al hun varianten in die tinten ontstaat ook nog steeds een even boeiend beeld wat niet onder doet voor het gebruik van meer gemengde kleuren op het toch al bescheiden kleurenpalet van de Nederlandse tegelindustrie. Soms komt u in deze presentatie een blaadje, takje, of een ondergrondje in groen tegen, maar het hoofddecor is voornamelijk opgebouwd in oranje en blauw of oranje enkel gevat in een blauwe contour. Een tegel met bijvoorbeeld een blauw hertje met een veegje oranje op zijn buikje zijn eigenlijk zeldzaam te duiden en ontbreken in vele verzamelingen. In deze presentatie komt u dan ook deze keer een bonte stoet van vele verschillende onderwerpen tegen van bekende, minder bekende en onbekende tegels. Neer gepenseeld met vaardige hand door de tegelschilders uit voornamelijk in en rond de 17e eeuw die ook dat tijdperk hun (glazuur) glans hebben gegeven.  Al was het maar in het bescheiden formaat van circa 13 x 13 cm. per tegel.

Gebakken, Gekookte of Gebraden Glazuren…

Blauw, Geel, en Rood zijn de hoofdkleuren als u weet. Oranje is een mengkleur van geel en rood. Maar rood en goud kon alleen gebruikt worden in een moffelbrand, een derde bakproces van ca. 750-900 graden Celsius (klein vuur) die anders bij de gebruikelijke temperatuur van ca.1000 graden Celsius verloren zou gaan. Toch had men wel prachtige heldere oranjes die al langs chemische weg gemaakt werden maar wegens hun gevaarlijke samenstelling een gevaar voor de gezondheid opleverde. Antimoonoxide is zeer giftig en gedeeltelijk oplosbaar. In combinatie met lood ontstaat het Napels geel. Worden hieraan kleine hoeveelheden ijzeroxide toegevoegd dan ontstaat een meer oranje kleur. Zie daar, een chemisch verkregen oranje omdat het geen hoofdkleur is. De vindplaatsen van de grondstoffen speelde ook een rol.

Chroomoxide geeft groene tinten maar kan roodachtige tinten geven bij aanwezigheid van een extreem hoog gehalte van aluminiumoxide. Overigens kent het groen de meeste kleurvariëteiten in zich net als in de schilderkunst. Bij de tegels werd ook wel blauw en geel glazuur vermengd en was het belangrijk om een bestelling geheel met dezelfde aanmaak van groen in te kleuren, want het is bijna onmogelijk om een tweede exact dezelfde aanmaak van groen aan te maken. Ook de hoeveelheid toegevoegd water speelde daarbij een rol en niet in de laatste plaats het stoken en de conditie van de oven wat overigens voor alle kleuren opgaat. Tot ongeveer 1640-50 werden tegels afgewerkt met kwaart, die over de onderliggende tinglazuur met de beschildering werd overgoten(?) of anders aangebracht. Bij gladbrand smelten de fijne glasdeeltjes tot een heldere glaslaag, waarin de kleuren worden opgenomen en helder van tint werden. Tegen het midden van de 17e eeuw werd in het algemeen overgegaan op een modernere werkwijze, waarbij het loodsilicaat als smeltmiddel als vaste component in het glazuur wordt opgenomen, die daardoor bij het bakken een eigen glans geeft.

Hoe het ook zij, u zit ook gebakken. Freek Mayenburg en Frits Lobel wensen u een aangename reis door een veelheid van Oranje & Blauw op onze Hollandse antieke tegels. Ook nodigen we U uit om de reis te vervolgen en te gaan kijken op Toptegels 2.