Uitgestorven diersoort op 17e eeuwse tegel: Buidelwolf of Gordeldier?

Gravure van buidelwolf. 1583. Rijksmuseum Amsterdam.
Opmerkelijk is  dat het dier als civetkat wordt gedetermineerd hetgeen natuurlijk onjuist is.
https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken/objecten?q=gheeraerts+warande&p=3&ps=12&st=Objects&ii=1#/RP-P-1987-7-6,25;

Aandacht voor een diersoort die inmiddels is uitgestorven. Het gaat om de buidelwolf, ook wel Tasmaanse tijger genoemd. Enkele duizenden jaren geleden strekte het verspreidingsgebied van de buidelwolf zich uit tussen Nieuw-Guinea, Australië en Tasmanië. Het uitsterven van deze soort is volledig veroorzaakt door de mens. Concurrentie met honden, die door de Aboriginals werden geïntroduceerd zorgde ervoor dat de buidelwolf in Australië en Nieuw Guinea uitstierf. Uit verwilderde honden ontwikkelde zich de dingo die volledig het leefgebied van de buidelwolf bezette. Toen de Europeanen in de 19de eeuw in Australië kwamen beperkte de verspreiding van de soort zich al tot Tasmanië, waar hij zich zowel in de schaars begroeide struikvegetatie en graslanden als in de dichte regenwouden leefde. Binnen korte tijd werd de buidelwolf echter als bedreiging van de veestapel beschouwd. In het kader van een weloverwogen en succesvolle poging het dier uit te roeien werden premies uitgeloofd voor het doden van buidelwolven. Tegelijkertijd werd zijn leefgebied vernietigd. Korte tijd later was de buidelwolf uitgestorven. Voor zover bekend werd het laatste levende exemplaar in 1933 gevangen en stierf in 1936 in de dierentuin van de Tasmaanse hoofdstad Hobart. 


Buidelwolf

Opgezet exemplaar van de buidelwolf 


Foto van het laatst levende exemplaar van de buidwolf. Ca. 1935.

Buidelwolven leefden op Tasmanië toen dat in 1642 door de Nederlander Abel Tasman werd ontdekt. Het kreeg de naam Van Diemensland. Het kan zijn dat er toen tekeningen van het beest gemaakt zijn en in de Nederlanden gedrukt. Maar in het overgebleven journaal van Tasman  staat geen afbeelding van de buidelwolf. Dat betekent dus dat de tegels met deze voorstelling nooit ouder kunnen zijn dan 1642 toen het eiland ontdekt werd. Tel daar nog maar een paar jaar bij op voor de reistijd en de druktijd van de tekening van de buidelwolf en dan zitten we al snel in het midden van de 17e eeuw.
Dit terwijl de gravure van ca. 1583 dateert. Maar het kan natuurlijk zijn dat de voorstelling een stuk later is gebruikt voor tegels.


Gordeldier

Afbeelding van gordeldier

Afbeeldingen van gordeldieren

 

Gordeldieren (ook wel armadillen genoemd) zijn zoogdieren die je veel voorkomen in Zuid-Amerika. Er bestaan 28 soorten. Ze hebben een hard schild op hun rug, dat als pantser dient. Gordeldieren zijn voornamelijk insecteneters, maar ze eten soms ook vruchten.

 

 

De gravure van het Rijksmuseum bestuderend lijkt me dat de afbeelding geen gordeldier kan zijn. Deze doet eerder denken aan een hond waarbij het schild op de rug is geplaatst. Het kan natuurlijk zijn dat de maker van de houtsnede geen goed voorbeeld had van het dier wat hij wilde afbeelden.

Kwadraattegel met gordeldier.
Ca. 1600. Antwerpen.


Kwadraattegels vervaardigd vanaf productie Antwerpen. (Opstelling: Peter Sprangers 5 aug 2023)


Civetkat

Afrikaanse civetkat

Civetkat

Op de gravure van het Rijksmuseum wordt het afgebeelde dier de naam civetkat toegedicht hetgeen me nogal onwaarschijnlijk lijkt
vanwege het ontbreken van een schild..


De buidelwolf op antieke tegels

 

 

Links: Voorstelling van wellicht een buidelwolf op een 17e eeuwse tegel van het balustertype. Deze tegel staat tot op heden bij tegelverzamelaars bekend als zijnde gordeldier, maar wellicht gaat het om een buidelwolf. Het zou mooi zijn als de gravure of houtsnede boven "water" komt.  Dat is inmiddels gebeurd maar het dier wordt vanuit het Rijksmuseum benoemd als civetkat wat alleen maar nog meer verwarring geeft.

 

 


Wan Li tegel met voorstelling van buidelwolf.
17e eeuw

Twee vrijwel precies dezelfde balustertegels met de voorstelling van een buidelwolf. 17e eeuw


Opmerkelijk is het vrijwel volledig ontbreken van 17e eeuwse tegels met voorstellingen van dieren die alleen voorkomen in Australië en de directe omgeving ervan. Tegels met kangeroes, kiwi's of koalabeertjes erop uit de 17e eeuw zijn niet bekend. De tegel met een buidelwolf  zou daarmee pas de eerste tegel die bekend zijn  met een herkenbaar zoogdier uit Australië. Waarom er geen andere tegels met dieren, die in Australié voorkomen zijn geschilderd blijft een grote vraag. Mocht iemand meer informatie hebben over dit onderwerp dan kunt U een mailtje sturen naar:  f.j.mayenburg@caiway.nl

Reactie: Kreeg van Peter Sprangers een foto van een gravure uit 1583 (Rijksmuseum Amsterdam) toegestuurd met een buidelwolf-achtig dier. Maar de soort wordt door het Rijksmuseum beschreven als civetkat.


Tegel met een buidelwolf.
17e eeuw

Tegel met een buidelwolf. 17e eeuw. Bodemvondst Hoorn

Tegel met een buidelwolf.
Ca. 1700

Wan Li tegel met een buidelwolf.
17e eeuw


Tegel met een buidelwolf.
Ca. 1700. Vindplaats: Haarlem