Tegelvondst Kuiperstraat Gouda. SWAEN-tegels?

In het oude stadsdeel van Gouda ligt de Kuiperstraat. Nummer 39 was tot voor kort een winkelpand waarvan de bejaarde eigenaar is overleden waarna het pand is verkocht. Het pand was jarenlang een winkel waar o.a. bezems en borstels werden verkocht. Het pand is recentelijk verkocht met alles erop en eraan waarvan ook een flink deel van de nog aanwezige oude winkelinventaris betrof. De nieuwe eigenaren gaan via een openbare verkoop voor een goed doel alle roerende goederen die in het huis achter waren achtergebleven verkopen.

Grootvader Teun Anders begon de winkel op 3 maart 1897, eerst in de Kleiwegstraat, maar al snel verhuisde de winkel naar de Kuiperstraat, waar de bezem- en borstelfabriek floreerde. Opa Teun was een behoorlijk strenge man die met strakke hand het bedrijf leidde, vertelde mevrouw Anders in een interview in 2000. In datzelfde interview vertelde zij dat in de jaren 50 de pui aan gort werd gereden door een paard en wagen. De koetsier kon zijn paard niet meer de baas, waarna het dier met wagen en al de etalage binnenstormde. Dit verklaart direct de reden waarom de voorpui, in vergelijking met de rest, niet origineel is. Het is een Rijksmonument, vertelt de huidige koper van het pand. De bouwkundige staat is op zich goed, alleen moet het pand wel opgeknapt worden. Het is allemaal zo gedateerd. Achter de winkel zit zelfs nog een bedstee."

Tegelvondst

Tussen de roerende goederen die werden verkocht ook twee kistjes met tegelscherven wellicht aangetroffen en afkomstig uit een vroegere verbouwing in het pand.

Zijn de cirkeltegels SWAEN tegels?

Twee bloemtegels waarvan de steel en blaadjes een nogal afwijkende donkere kleur hebben. Dit komt maar zelden voor. Het rechter tegelfragment van een Goudse bloemtegel dat ook tussen de tegels zat heeft dezelfde donker gekleurde bladeren, maar het geel en blauw is wel weer typisch Gouds.

Tegel met vogel waarvan het grondje niet groen is maar een afwijkende kleur heeft die eerder aan het paarse mangaan doet denken . Bodemvondst Zeeland. Rotterdam?

Het tegelmateriaal was nogal divers maar bestond vrijwel alleen uit 17e eeuwse tegels. Het grootste deel van de tegels bestond uit polychrome cirkeltegels met een driedubbele kabel en in de hoekjes ossenkoppen. Dit type tegel wordt vrij regelmatig aangetroffen in Goudse panden en het vermoeden was dan ook dat dit tegeltype bij de SWAEN vervaardigd zou kunnen zijn. Echter tussen de grote partij schervenafval van de SWAEN in de 60er en 80er jaren opgegraven uit de stortplaats van de voormalige 17e eeuwse fabriek De SWAEN zaten geen fragmenten van dit tegeltype. Dus kan niet met zekerheid worden gezegd dat het hier ook daadwerkelijk om SWAEN tegels gaat. Wel opmerkelijk is dat op meerdere plekken in de Goudse binnenstad waar tegelvondsten zijn gedaan zowel echte Goudse SWAEN tegels als deze cirkeltegels op hetzelfde vondstcomplex bij elkaar op plinten of schouwen zijn aangetroffen.

De kleurstelling van de voorstellingen op de cirkeltegels is nogal afwijkend van echte SWAENtegels. Het groen is veel lichter van kleur en totaal afwijkend van de groene kleur welke bij de Swaen werd gebruikt. Tussen de tegels ook nog twee exemplaren waarvan de steel en blaadjes van de bloem eerder tegen bruinzwart aan grensde. Het blauw van de cirkel en ossenkopjes is ook veel lichter dan het donkerblauw van SWAEN-tegels. Ook de voorstellingen op de tegels zijn afwijkend van de SWAEN afbeeldingen die in Gouda zijn aangetroffen.

Een andere theorie is dat de tegels toch wel bij de SWAEN kunnen zijn aangeschaft. De SWAEN was op slechts 200 meter afstand van de Kuiperstraat in de Noodgodstraat gevestigd. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat de tegels in Rotterdam zijn vervaardigd en afkomstig waren van de Bergh Sion, een tegelfabriek welke heel directe familiebanden had met het bedrijf van Willem Verswaen in Gouda.

De tegels opgeslagen in het pand in twee kistjes.

Een overzicht van de tegels. Het gaat om tegels die zijn vervaardigd rond het midden van de 17e eeuw.

Fotoalbum: tegels Kuiperstraat Gouda 17e eeuw

kuiperstraattegels23IMG_753820crop.jpg

kuiperstraattegels24IMG_753920crop.jpg

kuiperstraattegels21IMG_753520crop.jpg

kuiperstraattegels20IMG_753420crop.jpg

kuiperstraattegels22IMG_753620crop.jpg

kuiperstraattegels25IMG_754020crop.jpg

kuiperstraattegels26IMG_754120crop.jpg

kuiperstraattegels27IMG_754220crop.jpg

kuiperstraattegels28IMG_754320crop.jpg

kuiperstraattegels30IMG_754520crop.jpg

kuiperstraattegels33IMG_754820crop.jpg

kuiperstraattegels29IMG_754425crop.jpg

kuiperstraattegels31IMG_754620crop.jpg

kuiperstraattegels32IMG_754720crop.jpg

kuiperstraattegels34IMG_754920crop.jpg

kuiperstraattegels36IMG_755120crop.jpg

kuiperstraattegels37IMG_755220crop.jpg

kuiperstraattegels38IMG_755320crop.jpg

kuiperstraattegels39IMG_755420crop.jpg

Een aantal tegels na restauratie.

Andere vondstplaatsen van dit type polychrome cirkeltegels in Gouda

Raam, Koningshof

Op de locatie van Koningshof aan de Raam stond tussen 1898 tot 1965 de Koninklijke Plateelfabriek Zuid-Holland. De prachtige plateelvazen en serviezen van 'Plazuid' waren lange tijd toonaangevend over de hele wereld. Na de sluiting van de fabriek raakte de locatie en de verschillende bijbehorende monumentale panden die tot het beschermd stadsgezicht van Gouda horen, in verval. Tijdens de afbraak werden tussen het aangetroffen 17e eeuwse tegelmateriaal ook polychrome tegels aangetroffen met vogelvoorstellingen. De huidige Koningshof heeft dit belangrijke stukje historisch Gouda nieuw leven ingeblazen.

Gouda: Zeugstraat, Cappenersteeg, Wilhelminastraat.

Tijdens de periode van grote stadsvernieuwing in de 80er jaren van de vorige eeuw werden bij de sloop van panden en verbouwingen flinke aantallen antieke tegels aangetroffen. Naast vroege polychrome 17e eeuwse tegels met o.a. vogel, bloemafbeeldingen, bloemvazen en granaatappels werden ook verschillende gekleurde cirkeltegels aangetroffen met de voorstelling van vogels waaronder een exemplaar met een ooievaar. De vondst concentreerde zich met name in panden die toen in eigendom waren van Plateel- en aardewerkfabriek Reparon in de Cappenersteeg, huizen van De Bruin( eigenaar en verhuurder) en de voormalige winkel van Buitelaar gereedschappen aan de Zeugstraat.

Tegel met vogels. 17e eeuw. Vrijwel zeker geproduceerd door de Goudse tegelfabriek De Swaen.

Vier tegels met polychrome bloemen o.a. narcis, kievitsbloem en keizerskroon. Deze drie tegels hebben in de hoekvulling van de Franse lelie een blauwe dwarsstreep. Opvallend is trouwens dat de tegel met de Turkse lelie in de hoekvulling wel een gekleurde dwarsstreep heeft wat in Gouda zelden voorkomt maar eerder wordt toegeschreven aan Rotterdam (Bergh Sion).

Viertje bloemvaastegels. 17e eeuw. De Swaen Gouda.

Vier tegels met tulpen van het postzegeltype. 1e helft 17e eeuw.
De Swaen Gouda

9 Stuks Drietulptegels in blauw. 17e eeuw. De Swaen Gouda

Vier blokjes tegels van vier tegels. 1e helft 17e eeuw. Twee viertjes met ornamenttegels met granaatappels. Twee viertjes
met polychrome bloemvazen. Tegels w.s. gemaakt in Rotterdam.

Twee blokjes tegels van vier tegels. 1e helft 17e eeuw. Een viertje met ornamenttegels met tulprn rn granaatappels. 2e viertje
met polychrome bloemvazen. Tegels w.s. gemaakt in Rotterdam.

Gouda: Spieringstraat

De onderstaande tegels gemaakt bij de Goudse majolica- en tegelfabriek De Swaen zijn aangetroffen als bodemvondst in het oude centrum van Gouda in een huis in de Spiering. Tezamen met nog enkele blauw gekleurde tegels uit de 17e en 18e eeuw.

Tegel met een libel. De SWAEN Gouda. 1e helft 17e eeuw

Tegel met een bloem. De SWAEN Gouda. 1e helft 17e eeuw

Gouda: Hoogstraat

Kwadraattegel met een koe. Een vroege tegel van ca. 1570. Geschilderd zonder gebruikmaking van een spons hetgeen te zien
is aan de primitieve manier van schilderen. De vlekken op de koe zijn aangebracht in geel/oranje en mangaan (paars). Tegel is ooit gevonden in een woning van het centrum (Hoogstraat) in Gouda.

Tegelvondst Binnenstad Bodegraven slooppand

Recent kreeg ik een aantal foto's van een mooi veld tegels toegestuurd. 15 stuks afkomstig uit een slooppand dat in de binnenstad van Bodegraven is afgebroken. Een mooie serie onvervalste DE SWAEN tegels allemaal met als hoekvulling een Franse Lelie spits. Vrijwel alle tegels zijn flink beschadigd. Het betreft een serie met voorstellingen van vogels waarvan een aantal goed determineerbaar. Dit type tegels komt ook in Goudse huizen en bij verzamelaars van Goudse tegels voor.