Uilen op antieke tegels


Tegel met uil zittend bij brandende kaars.
17e eeuw

Randtegel met uil. Omstreks 1600

Tegels met uilen nader bekeken.

Uilen op Nederlandse tegels komen niet zo vaak voor. Net als bij de afbeeldingen met ijsvogels vormen zij samen een vogelsoort die gewild is bij verzamelaars. Zelfs grotere collecties bezitten misschien een enkele of zelfs geen. Soms geeft men aan een tegel met een uil te hebben zonder te weten welke soort dat dan is. Wereldwijd zijn er immers wel 134 soorten.  Meestal is op onze tegels echter wel iets van de circa 12 Europese soorten te benoemen. Enige ornithologische kennis moet dan wel samenvallen met enige kennis van tegels. Dit willen bereiken getuigt dan van dezelfde interesse en gedrevenheid als die waarmee de tegelschilders hun werk deden. De bijgaande poging tot het bestuderen en het determineren van de afgebeelde uilen is gedaan door een paar tegelvrienden die beschikken over een ruime mate van ornithologische kennis in hun basispakket. Maar zelfs met die kennis  blijft de keuze om een soort te benoemen ook nu soms arbitrair realiseren wij ons.
Met name de afbeeldingen van vogels op tegels geeft soms een verbazingwekkend vrije creativiteit in kleur en vorm te zien. Zozeer zelfs, dat er totaal geen soort meer in is te herkennen, anders dan de groepsnaam van b.v. ‘zangvogel’ of roofvogel. Dat levert vaak wel een mooi plaatje op, dat wel. Zo zijn er tegels met een uil die de kenmerken hebben van wel vier uilensoorten. Dan gaat het om een ‘fantasievogel.’   Herkenbaarheid is echter geen vaste voorwaarde want de vrije expressie op zich dient vaak al als afdoende blikvanger op onze tegels. Toch blijkt meer dan eens dat bij nadere bestudering van de vele soorten tegels er wel degelijk sprake is van het overdragen van nog bestaande onderwerpen en zeker van ooit bestaand hebbende onderwerpen. Een voordeel van uilen, ijsvogels, papegaaien en arenden is dat zij direct aan hun contouren te herkennen zijn waarna de wel of niet reële kleurstelling nogal eens op het tweede plan komt. We mogen de tegelschilders niet onderschatten over hun aanwezige kennis van- en over hun onderwerpen. Dus naast de fantasie-uilen waar ondanks alle ornithologische kennis geen touw aan vast is te knopen, zijn er natuurlijk wel degelijk Nederlandse- of zelfs enkele Europese uilensoorten als zodanig te herkennen. Soms moeten we daarbij dan wel aanvaarden dat b.v. de nagenoeg spierwitte sneeuwuil ludiek werd opgesierd met enige vrolijke accentuerende kleurtoontjes die hij in feite niet heeft. De maker zal wel in zijn artistieke bevangenheid lichtelijk nerveus geworden zijn van al dat wit van een witte sneeuwuil op een witte tegel. En kijk, dat maakt het nu juist allemaal zo aardig. Het zij hun vergeven.


Uilen op de kruk

Een manier van jacht  die men vroeger bedreef was met lokvogels. Dit  gebeurde veel met gebruikmaking van uilen. Men gebruikte daar levende of opgezette exemplaren voor. Vooral In de 17e en 18e eeuw werden uilen gebruikt als lokvogel om vogels te vangen of te schieten. De meeste uilen zijn nachtdieren en zitten overdag verscholen op donkere plaatsen waar ze niet opvallen. Bij schemer gaan ze op jacht naar muizen, maar ook vogels behoren tot hun prooidieren. En dat weten vogels drommels goed. Vandaar dat ze zo fel op uilen reageren als die zich overdag in het open veld vertonen. Een uil die zich overdag vertoont krijgt al gauw flinke aantallen vogels om zich heen, alarmerend en scheldend. Af en toe schijnaanvallen op de uil uitvoerend. En daar maakte men gebruik van. Men plaatste een uil op een paal (kruk of  wip genaamd) op een open plek. Dat  trok veel vogels aan, van klein tot groot.  De uil moest zich af en toe ook bewegen want dat trok nog beter de aandacht van vogels. Daarvoor gebruikte men een houten wip die via een touw op en neer kon gaan zodat de uil uit zijn evenwicht werd gebracht en begon te klapwieken. En vervolgens reageerden vogels daar dan weer op.  De kleine zang- en trekvogeltjes werden met lijmstokken gevangen en de wat grotere vogels werden meestal geschoten.   


Fotoalbum: Uilen op de kruk,  17e eeuw (1)

tegel_uil_wan_li.jpg
tegel_uil_28juli2011_75.jpg
tegeluil28_TK1000tegeluillok132x131x12_35.jpg
tegel_uil39_30_crop_70.jpg
tegel-uil11-opdekruk-kleur-frlelieachtig-1640-rest-verkleind_65.jpg
tegelvogeluilopwip162520jan2018.jpg
tegel_uil_1.jpg
tegel_UIL_IN_CIRKEL_NIEUW.jpg
tegel_Uil_op_kruk_nieuw_60.jpg
tegel_uil42_30_crop_70.jpg
tegelvogeluil160026jan201840crop.jpg
tegelvogeluiltjeinkwadraat160026jan201840.jpg
tegel_uil_JK_018_30_crop.jpg
tegel_uil_JK_050_20_crop.jpg
tegel_uil_op_kruk_5_nov2011.jpg
tegel_uil1_75.jpg
tegel_uil3_75.jpg
tegel_uil5_75_crop_60.jpg
tegel-uil21-dubbel-oehoe-75_60_crop.jpg
tegel_uil40_30_crop_70.jpg
tegel_uil30_met_jong_50_crop_80.jpg
tegelvogeluil164019jan2018crop.jpg
tegelvogeluil164011aug2017.jpg
tegel_uil33_30_crop_75.jpg
tegelvogeluiltjeopkruk162526jan201855.png
tegelvogeluil17eeeuw12mei2021crop-1.jpg
tegel_uil8_75.jpg
tegel_uil9_75.jpg
tegel_uil36_lijmstokken_30_crop_75.jpg
tegel_uil41_30_crop_60.jpg
tegel_uil43_30_crop_70.jpg
tegel-uil7-opdekruk1-kleur-ossenkop-1675-verkleind_60.jpg
tegel-uil23-geplakt-28mei07.jpg
tegel-uil10-opdekruk2-kleur-ossenkop-1675-verkleind_60.jpg
tegeluil28_TK0909tegeluillokvogelblauw132x133x14_50_60.jpg
K17-39tegelvogeluil17eeeuw18sept2020IMG_767620cropscherp-3.jpg
tegel-uil20-opdekruk-poorttegel-marktplaats.jpg
tegel-uil13-optakmetvogels-poorttegel-blauw-1640-verkleind_75.jpg
tegeluil25_50.jpg
tegeluil27_TK0246tegeluil127x127x9_50_60.jpg
tegelvogeluilopdekruk170011sept2018crop.jpg
tegelvogeluilopdekruk18eeeuw18apr2022jpg-2.jpg
tegelvogeluil18eeeuw21febr2023jpg-1.jpg
tegelvogeluil17eeeuw4febr2023jpg-1.jpg
tegelvogeluil17eeeuw22febr2023jpg-1.jpg

Kwadraat/cirkeltegels vervaardigd vanaf productie Antwerpen. (Opstelling: Peter Sprangers 5 aug 2023)


Fotoalbum: Uilen op tegels, 17e eeuw (1)


Fotoalbum: Uilen op tegels, 17e eeuw (2)


Fotoalbum: Uilen op tegels, 18e t/m 20e eeuw


Tegel met een uit, een ransuil. Westraven Utrecht  omstreeks 1925. Tegelmaat 10 x 10 cm.


Relica of nepper?

Wan Li tegel met een uil op de kruk/wip. Tegel lijkt een beetje 17e eeuws maar is het niet.
Het gaat om een replica tegel van ca. 1900 die als antieke tegel op Internet werd aangeboden.


Goudse kleipijpen

Kleipijp (lade5FM010).
Trechterpijp. Uil op de kruk. Gouda.
 1714 - 1740. Pijpenmaker: Abraham Mallegom

(DsPR16FM001) kleipijp. Trechter. Gouda.
Uil op de kruk.
Ca. 1740-1750.
Pijpenmaker: Abraham Mallegom

(lade7FM1753)
kleipijp. Trechter. Gouda.
Uil op de kruk.
Ca. 1740-1750.
Pijpenmaker: Abraham Mallegom


Kleipijp (AK). Dubbelconisch. Hielmerk: Uil. Gorinchem. 1620-1650.
Pijpenmaker: onbekend