Kinderspel: Tollen op tegels

                                                                                       Priktollen op Tegels, Werpen & Rondtollen

Priktollen op antieke tegels komt ook regelmatig voor, -we zien dan meestal ook in blauw- 1 kind vrij groot afgebeeld. De priktol heeft een vorm van een peer met onderin een spijker of metalen punt. Bij een priktol wordt een touwtje van ongeveer een meter lang om het uiteinde van de tol gewikkeld. Door de tol hard naar de grond te werpen en tegelijkertijd het touwtje krachtig van de tol te trekken, krijgt de tol zijn snelheid. Bij het aanraken van de grond blijft de tol draaien, zakt langzaam af, om vervolgens met een dronken zwier hulpeloos om te vallen. Ook werden allerlei variaties bedacht, de draaiende priktol werd dan tussen twee vingers van de grond opgenomen om deze verder te laten draaien in de palm van de hand. Of men trok een kring op de grond om “kappen” of “beuken” te spelen, een geliefd spel met de priktol. Nadat is bepaald wie een “legtol” in de kring moet leggen, kan het spel beginnen. Ieder moet nu proberen om met geweld de legtol met zijn priktol te raken zodanig dat de legtol uit de kring vliegt of zelfs wordt gekliefd. De neergeworpen tol mag echter niet in de kring blijven liggen, als dat wel gebeurt, mag ook op deze tol worden “gebeukt.” Tollen, een geliefd spel afgebeeld op onze 17e eeuwse tegels. Het was boeiend te kijken naar het Werpen en Rondtollen.

           Tegel met kind tollend met priktol. 17e eeuw

                  Priktol. Datering: 1600-1700.

                                                                                                                                                                                              Priktol. Datering: 1500-1600.

                                                                                                                 Priktol. Datering: 1500-1600. 

Kinderspel: tollen met de priktol op tegels, 17e t/m 19e eeuw

Drijftollen op Tegels, het klappen van de zweep

Tollen is een spel dat in alle eeuwen over de hele wereld en nog dagelijks wordt gespeeld. Er zijn tollen gevonden gemaakt van aardewerk in de stad Ur, ca 3500 v. Chr. En ook op de antieke tegels komen wij hoofdzakelijk in blauw rond de helft van de 17e eeuw het kinderspel tollen tegen in een uitvoering van de priktol en de zweep of drijftol. De vroegste geschilderde zwepen op de tegels waren voorzien van 2 of 3 - en later 1 touwtje van gevlochten draden vlas. Er is ons slechts 1 gekleurde kwadraat uit rond 1600 bekend, gevonden in een put te Oostwoud, met een kinderspel, met een jongen die aan het drijftollen is, (zie bijgaand). Door een gyroscopisch effect draait de tol nagenoeg rechtop om zijn as en maakt tegelijkertijd een hele kleine of juist een hele grote cirkelvormige beweging. Kinderen wilde graag tollen op een vlakke stenen ondergrond. Op kerkvloeren, kerkhoven, blauwe stenen stoepen en kademuren. Er zijn dan ook vele tollen gevonden in putten of grachten in o.a. Amsterdam. Het was de kunst een drijftol zo ver als mogelijk weg te meppen, kinderen renden naar school langs landwegen van soms meer dan twee kilometer, al tollend met slagen van soms meer dan 15 meter, met hun tollen en zweep. Een van de grote gevaren was de onderslag, (ruitentikker), waardoor de tol door de lucht vloog en soms door het raam van de buren. Omdat op een tol meestal de naam van de eigenaar stond, had het niet veel zin om van de plaats van de misdaad weg te vluchten. Als een drijftol eenmaal draait wordt hij altijd in beweging gehouden door er met een zweep tegen te slaan. Het einde van het touw krult zich rond de tol en geeft er extra draaisnelheid aan. Als een speler eenmaal de techniek van draaien en slaan onder de knie heeft kan hij met zijn tol een aantal spelletjes spelen, hij kende dan “ Het Klappen van de Zweep…”

Kwadraattegel met kind tollend met drijftol. Omstreeks 1600. De enige bekende kwadraattegel met dit onderwerp.

                                                                                                     Drijftol. Hoogte 8 cm. Datering: 1600-1700.

                                                                  Drijftol. Datering: 1600-1700.

                    Drijftol. Datering: 1500-1600.

Kinderspel: tollen met de drijftol op tegels, 17e t/m 19e eeuw