Vogel- Dierenleed op antieke tegels


Gans trekken

 

 

 

Tegel met zeewezens die aan het ganstrekken zijn. Eind 17e eeuw.

Recent kwam ik een tegel tegen met de voorstelling van zeewezens en een vogel die aan een touw hing. Ik herkende dit als ganstrekken. Het ganstrekken behoort tot de vroegmiddeleeuwse kwelspelen met dieren, die toen nog heel gewoon waren op het platteland in Noordwest-Europa. Dit soort spelen kwam in diverse vormen voor. In Nederland en België ging het om het zgn gansrijden te paard terwijl het  in Noord-Nederland werd toegepast door met een roeiboot onder de gans door te varen en zo te proberen de kop eraf te trekken. Het ging er in de middeleeuwen nogal ruig aan toe met de natuur . In de huidige tijd is  dierenmishandeling ten strengste verboden. Het Ganstrekken, tot voor kort nog steeds een Limburgse carnavalstraditie waarbij (reeds gedode) ganzen de kop wordt afgerukt, is inmiddels ook verboden. Na jarenlang aandringen van de Partij voor de Dieren, mogen particulieren bij wet geen ganzen meer doden. Daarmee is ook een einde gekomen aan het barbaarse volksvermaak ganstrekken.




Tegen het midden van de 19e eeuw kwamen er meer en meer protesten tegen het kwelspel ganstrekken. Dat niet iedereen het spel als vermaak zag, werd duidelijk toen dit in 1876 op de Amsterdamse kermis werd afgeschaft, wat leidde tot een kermisoproer. Een op ganstrekken lijkend volksvermaak was het palingtrekken, dat door de Nederlandse overheid eveneens verboden werd eind 19e eeuw. In 1886 was het beletten van een wedstrijd palingtrekken eveneens de aanleiding voor een oproer: het Palingoproer.

Tegel met zeewezens die aan het ganstrekken zijn.
Eind 17e eeuw.


Lokvogel?

Tegel met een vogel die vastgebonden zit aan een paaltje. 17e eeuw
De vraag doet zich voor of dit gedaan is om de vogel te gebruiken als lokvogel met als doel om andere vogels te lokken.
Maar waarom de vogel zo vastgebonden is op drie plaatsen is opmerkelijk.


Vogel aan een touwtje

Tegel met vogels aan een touwtje die kunnen landen
op een stokje. Eind 19e eeuw. Westraven Utrecht

Tegel met een vogel aan een touwtje. 18e eeuw


Insect aan een touwtje

Tegel met een insect aan een touwtje. Eind 19e eeuw. Westraven Utrecht.


Vinkenbanen

In de 16e t/m 19e eeuw kwamen in Nederland veel vinkenbanen voor waar vogels voor de consumptie werden gevangen. Met name de vanaf de zestiende eeuw opkomende burgerlijke elite at veel zangvogels. Deze nieuwe rijken hadden in tegenstelling tot de oude adel geen jachtrecht, maar ze mochten wel zangvogels vangen; het stond iedereen vrij om op klein gevogelte te jagen. Voor deze elite waren de vogels een nieuwe en luxe delicatesse. Het gewone volk gaf niet veel om het eten van zangvogels; het gepriegel woog niet op tegen de geringe hoeveelheid vlees. Het vangen van vogels was voor hen meer een plezierig vermaak dan een aanvulling op het avondeten. 
In Nederland kwamen toen honderden vinkenbanen voor. Een vinkenbaan was een vanginrichting voor kleine vogels, veelal in de Hollandse duinen waar de vogeltrek langs komt. In de 18e eeuw had vrijwel ieder buiten een eigen vinkenbaan met vinkenbaanhuisje (ter beschutting). Er waren vinkenbanen die wel 10.000 vogels in een seizoen vingen. Met name de rijkeren bezaten op hun landgoederen soms meerdere vinkenbanen. De Vogelwet van 1912 verbood het vangen van vogels anders dan voor het houden in kooien.


Tegel met engel die vogels vangt
met een net. 
17e eeuw

Tegel met engel die vogels vangt met een net. 17e eeuw

Tegel met engel die vogels vangt met een net. Eind 17e eeuw


Tegels van een man met klapnet om vogels te vangen. 17e eeuw


Tegel met vogelvangers met lokkkooi. 17e eeuw 

Tegel met een vogelvanger met lokkkooi. 17e eeuw 

Tegel met een vogelvanger die zijn vangst laat zien. Ca. 1890

Tegel met een vogelvanger die zijn vangst laat zien. Makkum 20e eeuw.


Tegel met een vogelvanger die zijn vangst laat zien. Makkum 20e eeuw.