Antieke tegels, vals, neppers en replica's


Via  internet, antiekhandel en particuliere verkoop worden soms (antieke) tegels aangeboden waarvan je je af kan vragen of het wel om echte antieke tegels gaat. De leeftijd van de tegels wordt er in de meeste gevallen niet bij vermeld dus je moet dan op je eigen oordeel afgaan. Recentelijk kreeg ik  een paar vragen voorgelegd om mijn oordeel te geven over tegels die er voor het gevoel oud uitzagen, maar waarover men twijfels had of het wel echte antieke tegels waren, dan wel vervalsingen, of dat het om replicategels ging. In de meeste gevallen geeft nauwkeurig onderzoek van de beschildering op een tegel - in combinatie met de  achterkant van de tegel en de dikte van de tegel een goed oordeel, maar soms zijn tegels zo goed nagemaakt dat er toch twijfel blijft bestaan. Een paar van die twijfelaars worden hieronder in beeld gebracht. 
Overigens heeft het  in de hand beoordelen van een tegel de voorkeur. Vanaf een foto is dit al een stuk moeilijker omdat details als dikte van de tegel en het (klei)materiaal van de tegel minder goed te zien zijn. En zeker als een goede beschrijving bij de foto's ontbreekt.

 


Tegel in kleur met de voorstelling van een egel. Afgeleid van het Haarlems type. De tegel is gemaakt uit rode klei en op de achterzijde staanaantekeningen van de maker.  De beschildering en het bakproces is wel uitgevoerd op de wijze zoals vroegere tegels vervaardigd werden. De initialen van de maker van de tegel zijn helaas onbekend. 2e helft 20e eeuw.


Twee kwadraattegels met leuke voorstellingen maar niet oud. De tegels zijn gemaakt uit rode klei en op de achterzijde staan
aantekeningen van de maker.  De beschildering en het bakproces is wel uitgevoerd op de wijze zoals tegels vroeger vervaardigd werden.
2e helft 20e eeuw.


Nog een kwadraattegel van dezelfde maker als hierboven. Nu met een soldaat met kraag en helm. Vlot geschilderd en ook als tegelkenner
moet je toch even de tegel goed bestuderen om te zien dat het hier niet om een oude tegel gaat. De achterkant van de tegel is met
kalkspecie besmeerd wellicht met de bedoeling om te versterken dat het hier om een echte oude kwadraattegel gaat. Een nepper dus.
2e helft 20e eeuw.


Drie tegels met zeldzame afbeeldingen van zeewezens. Naar 17e eeuwse voorstellingen. Erge dikke tegels >1,5 cm
maar die dikte 
komt  mede door het aansmeren van een cementlaag. Ook de tegel van een man met fallus is recent gemaakt.
Dit soort tegels 
worden de laatste tijd nogal eens aangeboden in de tegelwereld. Ze lijken echt maar let op, het gaat om neppers
ofwel 
valse tegels. Dit soort tegels werd in de jaren 70 van de vorige eeuw gemaakt in de omgeving van Gouda/Gouderak. 


Polychrome zeewezens van het tegeltype welke bekend staan als Rotterdamse zeewezens welke dateren van ca. 1600.
De kleuren zijn echter niet goed. Deze tegels zijn van betrekkelijk jonge datum en vallen in de categorie replica's dan
wel neppers als ze bedoeld zijn om ze als echt antieke tegels te verkopen.
      


Oorspronkelijk ging het hier om een blauwe 17e eeuwse vliegende vis. Later is de kleur er op aangebracht. Een nepper dus.
Verschillende van dit soort tegels heeft men de laatste tijd proberen te verhandelen via Internet.Vervalsingen dus.


Wat is het verschil tussen valse tegels en replicategels?
Valse tegels
  zijn bewust nagemaakt met als doel om te vervalsen. Men heeft daarbij zoveel mogelijk nagestreefd om de tegels perfect te laten lijken op tegels uit een oudere periode, vrijwel altijd de 17e eeuw. Soms is men zover gegaan dat er aan de achterkant oude specieresten zijn aangebracht en de randen aan de voorzijde hebben (kunstmatige) oud gemaakte beschadigingen. Valse tegels worden vooral aangeboden met zeldzame voorstellingen en vallen in de categorie dure tegels. Daar is dus het meeste mee te verdienen. Landschapjes namaken heeft natuurlijk ook niet zoveel zin want de kosten die dat met zich meebrengt worden er niet uitgehaald.  Meestal wordt er geen leeftijd van de tegel genoemd in de advertenties.
Er is een grote partij valse tegels bekend met afbeeldingen van zeldzame schepen en bijbelse voorstellingen waarvan de beschildering is aangebracht op 18e eeuwse witjes. Gemaakt in Italië zo'n 40 jaar geleden.

Valse (18e eeuwse) bijbeltegel met Jezus in het kribbetje 
geschilderd op een antiek witje en daarna gebakken.


Tegels met zeldzame afbeeldingen van zeewezens. Naar 17e eeuwse voorstellingen. Het betreft onder meer voorstellingen die zijn ontleend aan Rotterdamse polychrome zeewezens. De tegels zijn aan de dikke kant. >1,5 cm.  Op de achterkant van de tegels zit ook een soort van cementachtig laagje. 
Bij 17e eeuwse tegels bestaat dat laagje uit de restanten van TRAS (schelpkalk). De spoortjes van (vaak grof)gemalen stukjes schelp zijn dan altijd zichtbaar. Zit er echter ALLEEN cement op de achterkant van tegels , zonder daaronder dus tras, dan is de tegel vrijwel zeker vals of in ieder geval geen 17e eeuw. Wie bovenstaande tegels gemaakt heeft is inmiddels duidelijk. Ze zijn in de Krimpenerwaard vervaardigd omstreeks 1980. Niet met de bedoeling om ze op de Markt te brengen als antieke tegels, maar wel is een aantal van deze  tegels een eigen leven gaan leiden en worden soms door kwaadwillende mensen als antieke 17e eeuwse tegels aangeboden. Het is dus oppassen geblazen.


Viertje tegels met een redelijk uiterlijk als zijnde 17e eeuws. Maar ze zijn het dus niet.
Ook deze tegels zijn 20e eeuws.Men heeft hier getracht om ze zoveel mogelijk als 17e eeuws te doen lijken.
Neppers dus.


Tegels met zeewezens. Linkertegel heeft een afbeelding ontleend naar zeldzame 17e eeuwse Rotterdamse zeewezens. 
De tegel is in ieder geval niet uit de 17e eeuw. De tegel rechts is er een van het type zeewezen, waarvan ik er de laatste 
tijd verschillende heb zien langskomen in de handel. Ze zijn niet goed en w.s. recent vervaardigd en bedoeld als vervalsingen. 
De afbeeldingen op de vier tegels rechts  staan ook wel bekend als 
Gentse tegels van ca. 1700. Maar die hebben toch weer
andere hoekvullingen.

 


Een serie van 8 tegels met Kamasutra voorstellingen. Ze lijken 17e eeuws maar zijn het vrijwel zeker niet.
Vals of replica's? 17e/18e eeuwse afbeeldingen van dit type heb ik nooit eerder gezien. De tegel waarop het flitslicht
valt is nogal bobbelig van glazuur, een indicatie dat het hier vrijwel zeker moet gaan om vervalsingen.

 


Twee  tegels van Nederlands fabrikaat naar kamasutra voorstellingen. Omstreeks 1e helft 20e eeuw, niet bekend
uit welke fabriek. Waarschijnlijk Friesland. Wellicht zijn deze tegels als speciale opdracht gemaakt waarvan er mij
tot op heden 6 verschillende voorstellingen bekend zijn. De tegels zijn echt en zuiver van opzet zonder enige poging
tot  misleiding.


Spijkertegels

 17e eeuwse spijkertegels uit Gouda uit de collectie F. Leerink. De tegel heeft aan de glazuuroppervlakte veel haarlijntjes.

Wat is er in de loop der jaren met deze rechtertegel gebeurd? Het gaat om precies dezelfde spijkertegel uit Gouda als links staat afgebeeld. Let op de beschadigingen op de randen. 
Die zijn precies gelijk. De tegel is en blijft echt. Zeer opvallend is dat er geen haarlijnen meer op deze tegel aanwezig zijn. Hoe dat komt, geen idee, maar het is wel opmerkelijk. N.B. Beide tegels zijn gescand van foto's. Dat is ook wellicht oorzaak van de verschillen in kleurstelling. Maar het volledig ontbreken van de haarlijnen op de rechts staande tegel blijft curieus. Om het nog anders uit te drukken "Er klopt geen barst (meer) van".


Nog niet zo lang geleden is de tegel links  met vogel op spijker verhandeld via Internet. De tegel is als zijnde 18e eeuws  aangeboden.  De tegel is echter vals, de huidige beschildering is aangebracht op een 18e/19e eeuwse  tegel volgens een tegeldeskundige.  De afbeelding van dit type vogel op spijker heb ik overigens nooit eerder gezien als 17e eeuws exemplaar. 

Foto's rechts: Zelfde voorstelling van een vogel op spijker als de tegel links maar deze tegel is veel slordiger geschilderd. 
De tegel is oud (zie achterkant) maar de schildering is niet echt oud w.s. 19e eeuws. De tegel is bewust  vervalst.
Ook hier lijkt de beschildering uitgevoerd te zijn op een antiek witje.
 


Recentelijk doken weer twee exemplaren op binnen de antiekwereld. Hoewel het dus om (naar ik aanneem
bewuste) vervalsingen gaat die 19e eeuws zijn en geschilderd op antieke witjes zijn het zeer vlot en mooi geschilderde vogels
waarvan een exemplaar op een spijker zit. De tegels werden enkele jaren geleden op een antiekveiling gekocht als zijnde
unieke antieke tegels.



Meer lezen over spijkertegels

Tegel met vogel op spijker. Naar een 17e eeuwse voorstelling van een spijkertegel maar de kleuren komen niet erg over een. Tegel is bewust vervalst. Geschilderd op een oud witje van 12 mm dik en daarna gebakken???

Deze spijkertegel met vogel is onvervalst 17e eeuws, gemaakt bij De Swaen in Gouda. Afkomstig uit de Collectie  F. Leerink

Blokje van vier vogels op een spijker. Naar een 17e eeuwse voorstelling van een spijkertegel maar de kleuren komen niet erg overeen. 
Tegels zijn bewust vervalst. Geschilderd op oude witjes en daarna gebakken???


Een 2-tal spijkervogels met precies dezelfde voorstellingen. Beide exemplaren zijn vals dus pas op. 



Tegel met een vogel in kleur. Replica tegel uit het begin van de 20e eeuw van uitmuntende kwaliteit. Dikte tegel 0,8 cm. Tegel is gemaakt naar tegel met de afbeelding van een vogel die ook is vervaardigd bij het Goudse bedrijf DE SWAEN in de 17e eeuw. Op de achterzijde van de tegel is een dun laagje kalkspecie aangebracht. Is dit gedaan met de bedoeling om de tegel ouder te doen lijken of is de tegel aan een wand geplaatst geweest?  De dikte van 0,8 cm is al een duidelijk bewijs dat de tegel niet uit de 17e eeuw kan zijn. 

                      Tegels met precies dezelfde voorstelling van een vogel die in de 17e eeuw gemaakt zijn bij de SWAEN in Gouda.



Vijf kwadraattegels  in kleur met dieren. Replica-tegels uit het begin van de 20e eeuw van goede kwaliteit. 
Dikte tegels 0,8 cm. Tegels zijn niet gemaakt vanuit de bedoeling om ze als vervalsingen op de markt te brengen. 
Toch worden ze af en toe aangeboden als zijnde 17e eeuws. Opletten dus.


Kwadraattegel met een eenhoorn.
1e kwart 20e eeuw.

Kwadraattegel. De kleuren van het dier en grondje verraden dat het niet gaat om een 17e eeuwse tegel maar van rond 1900.

Kwadraattegel met twee apen. Niet oud. De rafelige rand is kunstmatig aangebracht en ook de kleuren komen niet overeen met die in de 17e eeuw werden gebruikt. Hier lijkt echt sprake te zijn van het bewust proberen de tegel ouder te laten lijken. Een nepper dus. Deze tegel is een tijdje geleden aangeboden via een veilingsite.


De tegel met olifant is een nepper. Men is w.s geïnspireerd geraakt door het succes van zgn. olifantentegels die
erg gevraagd zijn en waarvoor men dikke bedragen neertelt. Men heeft geprobeerd de tegel zo goed mogelijk
te doen lijken op een 17e eeuwse hetgeen maar matig is gelukt. Ook de achterkant van deze tegel oogt 17e eeuw
maar is het niet.

De meeste tegels in het  blok tegel rechts vallen voor mijn gevoel in de categorie replica tegels. Er zitten een aantal tegels
bij die handgeschilderd zijn, ze ogen oud maar zijn het niet en behoren tot de categorie neppers. Ongeveer de helft van
de tegels is volgens mij gemaakt met behulp van zeefdruktechniek. Toch moeten beginnende verzamelaars met dit soort
tegels oppassen.

Cirkeltegel met een schaap. Lijkt op een antieke tegel, ook de achterkant, maar is het niet. Recentelijk vervaardigd.


De twee linkertegels met afbeeldingen van leeuwen zijn niet
oud. Men heeft bij het maken ervan bewust getracht de tegels 
ouder te laten lijken (17e eeuws). Dikke exemplaren die ook
aan de achterzijde met kalkspecie zijn bewerkt. Het gaat hier
om neppers. De tegel rechts met de voorstelling van een eland
oogt goed maar als we hem wat preciezer bekijken zien we dat
het niet gaat om een 17e eeuwse tegel. De blauwe kleur is niet
goed. De tegel is van omstreeks 1900 en is gemaakt met de
bedoeling om de tegel ouder te laten lijken. Een nepper dus.


 

 

 

 

Een zeewezen met vleugels in een zeer afwijkende zeilboot. Deze tegel werd recentelijk als 17e eeuws gepresenteerd maar is het zeker niet. Eerder denk ik dat deze tegel hooguit uit het begin van de 20e eeuw dateert of misschien nog wel jonger is. Men heeft duidelijk geprobeerd de tegel oud te maken (randschilfers) dus valt hij in de categorie neppers.


Een 2-tal tegels die nogal 17e eeuws aan doen, maar het niet zijn. Links een kievitsbloem met rechts een tulp in top en ook
aan weerszijden tulpen. Het gaat hier om twee 20e eeuwse tegels die rond 1925 zijn gemaakt als 17e eeuwse replica's. De maat is
goed, de kleuren zijn goed, maar de achterzijde die geelachtig is verraadt dat het om late tegels gaat. Ook de blauwe ossenkopjes
zijn wat flats van kleur. Ze zijn hoogst waarschijnlijk gemaakt bij Westraven te Utrecht. Van die fabriek is bekend dat ze in die jaren
bezig zijn geweest 17e eeuwse tegels  te kopieëren hetgeen ze best goed is gelukt. Ze zijn niet doelbewust gemaakt als neppers maar
hebben er wel veel van weg en dat is in de handel te merken.


Een krijgstegel die in de tegelwereld bekend staat als saraceen. Ooit kocht ik dit kleinformaatje op een
tegelbeurs als zijnde een goed nagemaakte en goed herkenbare nepper
. De eigenaar ervan probeerde mij geen oor aan te
naaien maar was zo eerlijk mij te vertellen dat het ging om namaak. Hetgeen uiteraard goed te zien was. Wel heel mooi
gedaan overigens. De vervaardiger heeft er in ieder geval heel veel werk aan gehad. De tegel heeft  een formaat van 11 x 11 cm
en een dikte van 1,2 cm.


Nog een krijgstegel die in de tegelwereld bekend staat als saraceen. Vervaardigd in de 19e/20e eeuw.
De kleuren verraden eigenlijk al dat het hier niet kan gaan om een 17e eeuws exemplaar. Maar ja, als beginnend 
tegelverzamelaar is het soms moeilijk om te beoordelen of een tegel goed. Zelfs op deze tegel zijn de
spijkerpuntjes aanwezig. Maar de tegels is vals dus.


Drie stuks tegels van het type Saraceen/krijgsman. Vervaardigd  in de 2e helft van de 20e eeuw. In ieder geval zijn ze niet echt oud. De  onbekende creatieve maker heeft veel tijd gestoken in het maken van de tegels en de beschildering. De tegels zijn hand gebakken en staan behoorlijk bol door inkrimping als gevolg van het bakproces. De klei die is gebruikt doet qua kleur sterk denken aan gebruik van de klei die men gebruikte rond 1600. Rivierklei waarbij soms de slierten van veraarde planten nog zichtbaar waren aan de achterkant van de tegel. Voor een echte tegelkenner zal het niet moeilijk zijn te zien dat het hier om een replica gaat. Het kan natuurlijk zijn dat de tegels gemaakt zijn om mensen te misleiden v.w.b. de ouderdom.


Deze tegel is bij het bakken gescheurd welke echter niet door en door is.


Een 3-tal tegels met gekleurde vogels. Een baksel. De kleuren 
zijn nogal flats uitgevoerd. De achterkant en dikte van de tegels 
doet sterk denken aan antieke tegels maar het gaat hier om tegels 
die rond de eeuwwisseling (1900) zijn gemaakt of zelfs nog iets later.
Het gaat om goed uitgevoerde kopieën met voorstellingen 
uit de 17e eeuw.

Een tegel met een gekleurd hert. De tegel is 17e eeuws echter
de tegel is niet in kleur geschilderd. De kleuren zijn er in recente
tijd op aan gebracht. Deze tegel werd wel als een meerkleurige
17e eeuwse tegel aangeboden op Marktplaats. Oppassen dus.


Een 2-tal tegels met soldaten uit de 17e eeuw. De tegels zijn niet in kleur geschilderd maar de kleuren zijn 
er in recente tijd op aan gebracht. Ze werden wel als meerkleurige tegels aangeboden op Marktplaats.      


Een kinderspeltegel van het Haarlemse type. Oogt prima
en lijkt 17e eeuws maar de achterkant van de tegel verraadt
dat het hier gaat om een tegel uit het 3e kwart van de 20e eeuw. Handgeschilderd? Nee dus, het gaat om zeefdruktechniek. Vervaardigd bij het Goudse plateelbedrijf
Regina. Op de achterkant staat een zwaan afgebeeld. Regina was gevestigd op de plek waar in de 17e eeuw de Goudse
tegel- en majolicafabriek DE SWAEN in bedrijf was. Bekijk
dus ook de achterkant van tegels bij het aankopen van
tegels. Die verraden vanuit de praktijk soms beter de
ouderdom dan de kant met de beschildering.


Een tegel met een gekleurde vlinder. De chipjes aan de randen zijn kunstmatig aangebracht. Ook aan de kleuren 
(met name het groen) is duidelijk te zien dat het geen 17e eeuwse tegel betreft. De tegel heeft een dikte van ruim 1cm. 
De achterkant is aangesmeerdmet sp ecie die er goed uitziet en de indruk geeft dat het een zeer oude tegel moet zijn. 
Echter, dat is dus niet zo. Het gaat om een tegel die zo rond 1900 is vervaardigd. Hier is dus sprake van een nepper.


Een portrettegel met de voorstelling van een dame met kraag van het kwadraattype.  Aan de kleurstelling, met name
die van de kleuren oranje en groen is duidelijk te zien dat het geen 17e eeuwse tegel betreft. Ook het blauw is te licht. 
De tegel heeft een dikte van ca. 0,6 cm en was ooit geplaatst gezien de restsporen van kalkachtig materiaal. Het betreft
een tegel die zo rond 1900 is vervaardigd. Hier is naar mijn idee geen sprake van een nepper maar van een replicategel. 
Geen idee waar de tegel is vervaardigd.


Deze vier tegels werden een tijdje geleden aangeboden op Marktplaats. De twee vogels zien er bedrieglijk goed uit maar
als je beter kijkt zie je dat de kleuren niet kloppen. De tegel met zeilschip en de Haarlemmer hebben kunstmatige rafels
aangebracht aan de randen met de bedoeling om ze ouder te doen lijken. Dat is naar mijn idee met opzet gedaan. Jammer
genoeg weet ik niet hoe de achterkant er uit ziet want die verraden soms meer details. Ik heb sterk de indruk dat deze
tegels zijn vervaardigd om mensen op het verkeerde been te zetten. Neppers dus.


Twee tegels met de voorstellingen van een hop en een kievit. Zo op het eerste gezicht ziet het er goed uit maar gelukkig
kon ik de achterkant ook bekijken. Dan wordt het al direct duidelijk. Geen Nederlandse productie, zeker niet uit de 17e eeuw
maar eerder uit de 2e helft of 3e kwart van de 20e eeuw. Niet duidelijk echter waar ze zijn vervaardigd. Bij een nadere
bestudering van de voorzijde van de tegels bleek het volgende. Geen handbeschilderde tegels maar vervaardigd via
een goed uitgevoerde transfertechniek. Tot  welke categorie behoort dit soort tegels? 
Ik neig er naar om deze tegel tot neppers te bestempelen omdat de argeloze onwetende tegelkoper er
zo maar in kan stinken.


Twee kwadraattegels waarvan een met de voorstelling van een man/soldaat met een hellebaard.
De kleuren verraden dat deze tegel niet uit de 17e eeuw dateert maar van ca. 1900. Niet vervaardigd als nepper maar
als replica lijkt mij. 

De 2e tegel is andere koek. Deze tegel oogt als 17e eeuw maar is het geenszins. Maar ziet er
wel bedrieglijk echt uit. Werd ook een tijdje geleden op Marktplaats aangeboden. De rafels aan de randen
lijken kunstmatig te zijn aangebracht. Jammer genoeg kon de achterkant niet worden bekeken. Heb het
oordeel ook bij andere tegelverzamelaars neergelegd. De conclusie was, het gaat hier om een
"verbluffend goede" nepper.


Een 3-tal kwadraattegels met dieren resp. olifant, zwijn en beer. De voorstellingen van de dieren en kleuren
(met name zwijn en beer) verraden dat deze tegels niet uit de 17e eeuw dateren maar van ca. 1900 of wellicht nog later.
Deze tegels vallen onder de categorie vals dus neppers.


Viertje kwadraattegels wat er op het eerste gezicht goed uitziet. Een nadere bestudering laat zien dat de kleurinvulling anders is als vroege Kwadraattegels. Geel i.p.v. oranje en de bruine inkleuring klopt ook niet. Ook het groen ontbreekt vrijwel volledig. De blauwe invulling  is overigens heel goed gedaan. De tegels dateren uit de 2e helft 19e eeuw tot het 1e kwart 20e eeuw. Gemaakt als replica of met een andere  bedoeling?


Deze tegel betreft een 17e eeuwse tegel van een vrouw met handmof in blauw geschilderd. 
De voorstelling is bewust ingekleurd om de tegel waardevoller te doen lijken zo lijkt het.



Het tegeltableau links betreft een papegaai.
Is vervaardigd in de 19e eeuw.  Moeilijk om een
uitspraak te doen of het hier gaat om een vervalsing,
nepper dan wel replica. 

Van dit type tableau bestaan ook 17e eeuwse exemplaren
zoals de twee tableaux rechts afgebeeld.