Honden op antieke tegels



Blaffen, Bijten & Botjes…

Als “Tegelvriend uit Amsterdam,” wil ik u graag mijn visie geven over mijn persoonlijke ervaringen met honden. Honden, wie kent ze niet, op de oude tegels staan ze al vroeg in de 15e en 16 e eeuw afgebeeld tot op de dag van vandaag en daar zal het niet bij blijven. De trouwe viervoeters zijn de vriend van de mens, maar helaas ook de handelswaar in soms negatieve zin. Meestal is het ras op de tegels niet echt te herkennen, op een enkele uitzondering na als bij de St-Hubertus bloedhond, met zijn lange oren en typische bouw die de beste neus heeft van alle rassen ter wereld. Hij ruikt zittend in een bootje met zijn baas (niet zeuren, de baas roeit!) zelfs een verdronken persoon die meerdere meters onder water op de bodem ligt. Wiens speurzin in Amerika als wettig bewijs aanvaardt wordt bij rechtszaken. De ranke en slanke hazewindhond zien we ook op tegels en soms een leuk gestippelde dalmatiër. Dat moeten dus al oude rassen zijn. Ook wolven en vossen staan afgebeeld op tegels als u zult weten. Verder hebben ook hier de tegelschilders –net als bij de vogels en bloemen- hun fantasie de vrije loop gelaten maar zijn er toch in geslaagd de herkenbaarheid van een ludieke hond neer te zetten. Juist al die verschillende uitvoeringen in het toen bestaande kleurenpallet maakt het boeiend om tegels met honden te verzamelen. Ook komen honden in de 18e eeuw regelmatig voor op tegeltableaus met de meest wonderlijke hondenkoppen met een sterk menselijke uitdrukking. Niet zo vreemd, want dat kan ook andersom zijn... Regelmatig wordt op de tegels ook de relatie mens en hond afgebeeld, al dan niet rustig wandelend, maar zeker samen jagend op wild. De hond heeft dus zijn sporen achtergelaten op ons rijke cultuurgoed en niet als tegenwoordig soms op de stoep. Maar nu zijn de rollen omgedraaid; is het de mens die naar tegels met honden speurt om te verzamelen. En gelooft u mij, sommigen hebben daar een goede speurneus voor en graven zelfs net als een hond ook in de grond opzoek naar een bodemvondst… Graag willen wij, Freek en Frits, u de grote roedel bijgaande tegels laten zien - en de laatstgenoemde dan onder instemmend geblaf van mijn St-Hubertus bloedhond Sterre en mijn Engelse basset de Hush-puppy Jasmijntje.


Honden op antieke tegels, eind 16e/17e eeuw, polychroom


Kwadraat/cirkeltegels vervaardigd vanaf productie Antwerpen. (Opstelling: Peter Sprangers 5 aug 2023)



Bobby, Idéfix, Rintintin, Lassie, Rex, Skip, Sooby-doo, Pluto…

Tegenwoordig hebben de meeste uitverkoren honden het goed. Worden goed tot zeer goed als een volwaardig huislid verzorgd, mogen zelfs op bed slapen bij de baas of baasjes. Veel vaker dan wordt toegegeven geloof ik dat velen zelfs in bed mogen slapen, zeker de wat kleinere hondjes met hun heerlijke zachte blote buikjes. Ze hebben nog steeds taken, wel anderen dan vroeger toen ze o.a. de melkkar moesten trekken. De blindengeleidehond is een uniek gebeuren, de bewakingshonden, de reddingshonden (al dan niet met een tonnetje om hun nek) de speciaal opgeleide reddingshond na aardbevingen of lawines, de sledehonden, de speurhonden naar verboden waar, de schaapshonden en vele anderen taken. Als huishond heeft hij vaak een eerste plaats in het gezin met of zonder kinderen. De industrie heeft (soms gelukkig maar) handig ingespeeld op het verschijnsel huisdieren wat een flink stuk economie is geworden. Begraaf en crematieplaatsen voor dieren, dierenasiels, hondenopvang, de puppycursus, vele stripverhalen en ook leerzame boeken over honden, films met een hond in de hoofdrol,  rassententoonstellingen, wedstrijden, geneesmiddelen voor honden, chirurgie bij honden, verzekeringen, hondenvoer in vele soorten, attributen voor honden, speelgoed, riemen, mandjes, dekjes, schoentjes, sjaaltjes, zalfjes, vlooienmiddeltjes en noem maar op, winkels vol met grote vrachtwagens aangevoerd. Knip, trim en wassalons, hondenpsychologen en natuurlijk de onovertroffen hondenfluisteraar met zijn unieke aanpak en informatie. Ook bestaat het door de mens bedachte sterrenbeeld de hond. Niet in de laatste plaats waar u uw laatste geld voor honden kwijt kan is bij de altijd zeer berokken dierenarts en dan meestal in het weekend natuurlijk bij de dure spoedkliniek. Maar we doen het voor ons kind en dat weten ze. En dat gaat ook op voor de nooit kwijt te schelden hondenbelasting die daar graag haar financiële roofdierentanden in zet als een vorm van merkwaardige dierenliefde in ruil voor een hondenpenning die na drie maanden al versleten is.… Grrrrrr..!

In Amerika worden sommigen honden zelfs in een jaguar met eigen chauffeur rondgereden op weg naar de schoonheidssalon. Dat gaat wel erg ver, mijn bloedhond en basset moeten het met een simpele Opel doen waar wel de hele achterbak voor hen is ingericht. Toch heb ik ooit in mijn goede dagen wel voor mijn koppeltje van drie bassets, twee speciale trappen laten bouwen in mijn pand met een brede en verlaagde tree omdat ze geen normale trappen mochten lopen. Ook ontsnapten ze onder het tentzeil door in Zuid-Frankrijk, toen moest er maar een caravan komen… De drie bassets waren het, die in een koele kuil zand voorzien van een drinkbak met water onder een grote parasol naast elkaar lagen te loeren op onze blote club in St-Tropez en hebben de plaatselijke kranten gehaald. De baasjes lagen ernaast te verbranden in de felle zon. Ook moest ik enkele keren gekleed snel te water om een van de honden te redden die in een Noord- Hollandse prutsloot was gelopen, de grens tussen groen gras en groene kroost op de sloot zien ze niet. De Engelse basset komt met zijn zware lichaam en korte pootjes niet meer zelf de slootkant op. Op een keer had ik net een nieuw wit spijkerpak aan tijdens een tocht met de boot toen het weer zo ver was en dan zweef je 1 seconde boven de groene brij… Ik ben dus ook een beetje flink gek, maar dan mag u raden waarop. Dit zijn dan de honden die het misschien goed hebben, maar zoals u weet zijn er ook zeer vele andere gevallen.

Nare Zaken…
Ik wil ze voor u niet allemaal gaan opnoemen, om u en mijn dag niet te bederven want u kent ze ook wel denk ik. Zieke honden aan hun lot overgelaten, de vivisectie, vechthonden, afgedankte hazewindhonden, zwerfhonden, mishandelde en verwaarloosde honden, de dubieuze handel in honden zuiver voor het geld, in tegenstelling voor de vaak zéér betrokken fokkers van rassen. Kansloze honden in het buitenland die geschoten worden. Het stelen van honden. Het eten van honden… Eigenlijk allemaal zaken waar de mensen die dat doen zich diep, diep en diep voor moeten schamen. Nota bene een hond, de meest trouwe levensvorm die er is. Het heeft te maken met een bepaalde volks en landsinstelling van nog jonge onbewuste zielen! In Noord en Zuid-Korea worden honden gefokt voor consumptie maar ook in andere landen. Deze leven onder zeer erbarmelijke omstandigheden, bijna geen voedsel en water, lopen niet los, zitten gevangen in een ijzeren kooitje waar er 10 ingepropt zitten en dan op lang transport gaan. Deze honden hebben niets, totaal niets en weten niet wat een normaal hondenleven is. Dan, om hun haren te verwijderen worden ze o.a. levend overgoten met kokend water… hier stop ik. Toch zijn er zelfs in die landen vandaag ook organisaties die dit dierenleed proberen tegen te gaan bij de regering. Moge zij snel gehoord worden! Zo zag ik onlangs op de TV dat er tijdens de tweede wereldoorlog in Rusland honden werden getraind om hun voedsel onder tanks vandaan te halen… Als ze dat eenmaal wisten, werden ze meegenomen naar het front en kregen een mijn op hun rug gebonden… u raadt het al, als er een Duitse tank inzicht kwam werden de honden met de mijn op hun rug losgelaten die natuurlijk hongerig op vermeend voedsel afrenden. Eenmaal onder de vijandelijke tank werd de mijn op afstand tot ontploffing gebracht… een lage en verknipte daad om uitgehongerde honden te misbruiken om dood en verderf te zaaien. Ja, ik weet het, het waren barre omstandigheden voor zowel mens als dier.



Honden op antieke tegels, 17e/18e eeuw, blauw


Honden op antieke tegels, 17e/18e eeuw, blauw(2)


Goudse kleipijpen met hond in de pot

Kleipijp (Ds24FMPR20). Pijptype: Trechter. Hielmerk: Hond in de pot gekroond. Gouda.1728-1750.
Pijpenmaker:  Jan van Wijmen
Vindplaats: Gouda/omgeving

Kleipijp (lade5FM057). Pijptype: Ovoide. Hielmerk: Hond in de pot. Gouda. 1753 - 1759. Pijpenmaker: Jan Boms.
Vindplaats: Gouda/omgeving. 


Late kwadraattegels met honden, 1e kwart 20e eeuw


Kwadraattegel met een zittende hond. Replicategel van ca. 1925. De achterkant van de tegel is aangesmeerd wellicht met de bedoeling
om de tegel ouder te laten lijken


Tegeltableau met een hond. Westraven Utrecht. Ca. 1920.


17e eeuwse kwadraattegel met de voorstelling van een hond, waarvan de afbeeldingen van de hond vrijwel gelijk zijn. 
De honden doen sterk denken aan bloedhonden. Het landschap om de honden heen is echter totaal verschillend. Veel voorstellingen op hele vroege kwadraattegels van rond 1570 zijn nog zonder het gebruik van een spons geschilderd. Dit in tegenstelling tot de hierboven afgebeelde kwadraattegels van een hond, welke vrijwel zeker wel met behulp van een spons geschilderd zullen zijn.


Twee Wan Li tegels met honden en een groen grondje. 1e helft 17e eeuw


Majolicaschaal diameter 22 cm met de voorstelling van een springende hond. Datering: 1e kwart 17e eeuw